Toeslagenslachtoffer Rachida: ‘Als moeder had ik het gevoel dat ik continu tekortschoot’

Rachida (36), single, moeder van Lina (17) en Sami (9):

“Als ik eraan terugdenk, voel ik nog steeds de vernedering. Ik reed met mijn destijds zesjarige dochter Lina achter in de auto naar huis, we hadden net boodschappen gedaan. Bij een routinecontrole werd ik van de weg gehaald. De agenten checkten mijn kenteken en ter plekke werd mijn auto ingevorderd, wegens een openstaande schuld bij de Belastingdienst. Lopend moest ik samen met Lina en alle tassen met boodschappen onze weg naar huis vervolgen. We zijn bijna een uur onderweg geweest, en de hele tijd heb ik gehuild.

Machteloos

Zestien jaar geleden begon de ellende. Lina was toen één jaar en ging vier dagen per week naar een kinderdagverblijf. Zelf werkte ik op een opvang en volgde ik een opleiding tot pedagogisch medewerker. De vader van mijn dochter was uit beeld, hij is nooit betrokken geweest bij haar opvoeding.

Op een dag kreeg ik een brief van de Belastingdienst. Daarin stond dat ik alle kinderopvangtoeslag moest terugbetalen, plus een boete, omdat mijn dochter zogenaamd niet naar de opvang zou gaan. Ik maakte bezwaar op bezwaar en stuurde specificaties dat mijn kind wel degelijk naar de opvang ging. Maar ieder bezwaar werd afgewezen, of ik kreeg niet eens een reactie. En hoe ga je het gevecht aan met de overheid? Ik stond machteloos.

Diep in de schulden

Vanaf dat moment zat ik diep in de schulden. Ik moest 32.000 euro terugbetalen, een bedrag dat ik niet zomaar kon ophoesten. Ik kreeg dwangbevelen en er werd beslag gelegd op mijn loon. Eerder was geld geen issue voor mij. Niet dat ik het heel breed had, maar ik kon leuke dingen doen. Naar het pretpark of de dierentuin met Lina, gezellig met vriendinnen uit eten of winkelen. Ik maakte me nooit zorgen als ik in een winkel moest pinnen, maar nu rekende ik tot op de cent uit wat we te besteden hadden.

Er kwam een betalingsregeling. Na het betalen van de aflossing en mijn woonlasten hield ik 120 euro per maand over om van rond te komen. Daar moest ik dus de boodschappen en luiers van betalen. Er moest flink bezuinigd worden. Ik kon nog geen kopje koffie buiten de deur drinken, ook ging ik feestjes vermijden omdat ik geen cadeautje kon geven. Mensen thuis ontvangen deed ik liever ook niet meer. In de Marokkaanse cultuur is het belangrijk om gastvrij te zijn en gasten verwachten iets lekkers als ze langskomen. Dat kon ik me niet veroorloven.

“‘De overheid maakt geen fouten’, kreeg ik te horen”

Bovendien vond ik het moeilijk om open te zijn over mijn schulden, ik schaamde me ervoor. Soms sprak ik erover, maar dan merkte ik dat mensen mij niet begrepen. Ze geloofden niet dat ik echt niet gefraudeerd had. ‘De overheid maakt geen fouten’, kreeg ik dan te horen. Ik begon mensen op afstand te houden en raakte vrienden kwijt. Het sociale isolement en alle stress maakten me neerslachtig en de huisarts schreef me antidepressiva voor.

Lees ook: ‘Opeens moest ik op een houtje bijten en dat was ik niet gewend’ >

Stopgezet

Vijf jaar later – ik was nog steeds mijn schulden aan het aflossen – kreeg ik een nieuwe vriend. Mijn huurhuis kon ik inmiddels niet meer betalen omdat ook de huurtoeslag was stopgezet – dat gebeurt als je als fraudeur wordt aangemerkt. Ik moest mijn woning uit en Lina en ik trokken bij mijn vriend in. Samen kregen we een zoon. Maar de deurwaarders stonden nog steeds op de stoep en mijn relatie was niet bestand tegen zoveel stress. Mijn vriend en ik gingen uit elkaar en ik trok met de kinderen in bij mijn zus tot ik drie jaar geleden een woning kreeg toegewezen.

Tekort

Als moeder had ik het gevoel dat ik continu tekortschoot. Boodschappen waren een grote kostenpost waarop ik probeerde te bezuinigen. Groente en vlees zijn duur, dus kocht ik vaak een Turkse pizza voor anderhalve euro. Belachelijk, maar ongezond eten is echt goedkoper. De kinderen kregen overgewicht, en ook daar voelde ik me schuldig over.

“Als moeder had ik het gevoel dat ik continu tekortschoot”

Lina wilde haar vriendinnen niet thuis ontvangen, omdat ze een kale kamer had met alleen een kast en een matras op de grond. Nooit konden mijn kinderen naar een partijtje, want er was geen geld voor een cadeautje. Kerst en Sinterklaas vierden we niet. Hun verjaardagen zelf werden sober gevierd. Geen kinderfeestje dus, maar mijn ouders sprongen bij door voor een taart en een klein cadeautje te zorgen.

Onlangs vroeg ik Sami of hij dit jaar wel zijn verjaardag wil vieren. ‘Waarom nu, dat heb ik toch nooit gehad?’ zei hij. Dat brak mijn hart. Hij heeft maar één wens: zo’n speelkeukentje met houten apparatuur en nep-eten. Dat wilde hij als peuter al, maar daar was geen geld voor. Met zijn negen jaar is hij daar eigenlijk veel te oud voor, maar misschien moet ik het toch maar voor hem kopen.

Toeslagenaffaire

Drie jaar geleden kwam de toeslagenaffaire aan het licht. Daar was ik ontzettend blij mee. Zie je nou wel, dacht ik. Ik wíst dat ik niet gefraudeerd had, en nu werd ik eindelijk geloofd. Al die tijd dacht ik dat ik de enige was met dit probleem, maar het was schokkend hoeveel lotgenoten ik bleek te hebben.

“Achter dit geld zat zoveel ellende dat ik er in eerste instantie niet van kon genieten”

In december 2020 kreeg ik 31.000 euro aan compensatie en mijn belastingschuld werd kwijtgescholden. Wel duizend keer keek ik op mijn rekening of het bedrag er echt op stond. Maar ik sprong geen gat in de lucht alsof ik de loterij had gewonnen. Normaal gesproken ren je dan meteen naar de stad om leuke dingen te kopen, maar dit was anders. Achter dit geld zat zoveel ellende dat ik er in eerste instantie niet van kon genieten.

Opknappen

Van het geld heb ik nu nog een bedrag over waar ik misschien een auto van wil kopen. Ons huis heb ik laten stuken en verven, ook liet ik de tuin opknappen. Mijn kinderen kregen een laptop en hun kamers werden helemaal opnieuw ingericht. Voor Sami kocht ik een PlayStation, Lina kreeg een vakantie naar Dubai cadeau.

“Mooie jaren zijn van ons afgepakt en de tijd kan ik niet terugdraaien”

En ja, misschien koop ik daarmee mijn schuldgevoel af. Dat komt omdat ik mezelf soms nog steeds een slechte moeder voel. Mijn kinderen zijn opgegroeid met problemen, onrust en armoede en dat maak ik nooit meer goed. Mooie jaren zijn van ons afgepakt en de tijd kan ik niet terugdraaien. Maar nu durft mijn dochter vriendinnen uit te nodigen en zie ik mijn zoon weer lachen. En dat is mij alles waard.”

Dit artikel staat in Kek Mama 02-2022.

Meer afleveringen van Bankrekening? Elke maand komt er een nieuw verhaal op KekMama.nl. Lees hier de eerdere afleveringen.