Momshaming: ‘Waar komt toch die behoefte vandaan om lekker negatief te zijn over een ander?’

Het leuke van het moederschap is – naast een heleboel andere dingen – dat er zo veel te kiezen valt. Je kunt thuis bevallen of niet (een keuze waar je overigens niet altijd zelf over gaat). En als je dan eenmaal aan het bevallen bent, kun je wel of geen pijnbestrijding vragen. Heb je die baby dan met of zonder pijnbestrijding thuis of in het ziekenhuis gebaard, dan kun je wel of geen borstvoeding geven (soms een keuze, soms niet), en als sub-onderwerpje daarbij: je kunt borstvoeding wel of niet in het openbaar geven – voor een paar dagen, weken, maanden of jaren.

Voorts kun je de junior wel of niet bij je op de kamer laten slapen, rondsjouwen in een draagzak of juist in de box leggen. En dan zijn we nog maar bij de baby’s. Wat te denken van de vele grotere en kleinere beslissingen die je neemt in de opvoeding, op het gebied van voeding, over schermen, in de opvang en op de basisschool? Vanaf het moment dat je kind wordt geboren tot aan minstens volwassen leeftijd maak je voortdurend keuzes. Zonder handleiding, zonder navigatie, met misschien een beetje kennis en vooral heel veel gevoel. En vraag je je ongetwijfeld af of je het goed doet.

Wat is het ‘goed’ doen?

Dat is een ingewikkelde vraag. Dat hele ‘goed doen’ is op zichzelf al een punt. Wat is immers ‘goed’? Er zijn aantoonbare zaken te bestempelen als ‘fout’, en daar hebben we wetboeken, jeugdhulpverleningsinstellingen en aanverwante zaken voor. Wat niet valt onder deze vorm van fout, zou je automatisch onder ‘goed’ kunnen scharen. Maar zo werkt het niet. Want er valt van elke keuze iets te vinden, moeders kunnen onder elkaar hard en veroordelend zijn en het fenomeen momshaming dat hieruit voortkomt heeft een enorme vlucht genomen.

“Momshaming: het online of offline bekritiseren van moeders in de keuzes die ze maken, en dan niet op een gezellige manier”

Momshaming is een even treurig als interessant fenomeen. Grof gezegd betekent momshaming het online of offline bekritiseren van moeders in de keuzes die ze maken, en dan niet op een gezellige manier. Momshaming is hard en veroordelend en vaak negatief bedoeld. Op social media gebeurt het op grote schaal, maar in de plaatselijke speeltuin net zo goed.

De vraag is: waar komt toch die behoefte vandaan om lekker negatief te zijn over een ander? Is het jaloezie? Verkeerde been uit bed? Onzekerheid? Een doorgeslagen wens om eigen keuzes te verdedigen door die van een ander af te kraken of als ronduit fout, slecht of kindermishandeling te bestempelen? Is het een iets te sterk staaltje betweterigheid? Of voelt het gewoon goed om te ‘deugen’ en de hele wereld daarvan op de hoogte te stellen?

Momshaming

Celebrity’s zijn een gewild mikpunt van momshaming. Part of the job, zou je kunnen zeggen, want wie z’n nek uitsteekt en bekend wil zijn, moet tegen een stootje kunnen. Maar dan heb je het over werk. Het ligt toch anders met de storm aan, vaak persoonlijke, kritiek die je te wachten staat wanneer je als celebrity laat zien hoe je je leven met je kinderen leeft.

Romy Boomsma – met regelmaat en zonder duidelijke redenen geshamed om haar moederschap – moest het ontgelden in een column in de Volkskrant waarin ze werd beticht van het propageren van ‘totale opoffering’, ‘borstvoeding boven alles’ en meer van dat soort aantijgingen. Want met het delen van foto’s en bevindingen uit haar eigen leven zou Romy een probleem vormen voor de emancipatie, aangezien zij ervoor kiest thuis te blijven bij haar kinderen. Dat Romy een vrij mens is, volledig toerekeningsvatbaar en in staat om haar eigen keuzes te maken, speelde in de column geen rol van betekenis.

Zelf schreef Romy op haar Instagram de kijk van de columnist op emancipatie vrij ouderwets te vinden, aangezien het Romy’s eigen keuze is om niet te werken, en was eigen keuzes kunnen maken niet juist onderdeel van diezelfde emancipatie? ‘Zo’n column over mij schrijven voelt meer als het wegschrijven van schuldgevoelens, dan dat ik nu het gevoel heb dat mijn keuzes niet de juiste zijn voor het gezin’, reageerde Romy.

Snerende oordelen

Lieke van Lexmond plaatste een paar jaar geleden een foto op Instagram waarop ze op de fiets te zien was met haar baby in de draagzak. Katja Schuurman deed onlangs hetzelfde. Gevolg: een deel van moederend Nederland klom in de digitale pen om Lieke en Katja met de grond gelijk te maken. Daarbij vergetend dat het niet verplicht is om je mening te geven.

“Als je iets ziet gebeuren waar jíj je niet goed bij voelt, hoef je niet per se jóuw keuze neer te pennen met daarbij snerende oordelen naar een andere moeder”

Als je zelf niet met een baby in een draagzak wil fietsen, doe je het niet. Als je iets ziet gebeuren waar jíj je niet goed bij voelt, hoef je niet per se jóuw keuze neer te pennen met daarbij snerende oordelen naar een andere moeder. ‘Ze moeten haar kind afpakken’, schreef ene Rian (zonder achternaam, want het oordeelt blijkbaar beter als je lekker anoniem achter je toetsenbord zit) op de Instagram van Katja. Dat Lieke en Katja liefdevolle, verantwoorde moeders zijn, met net als iedereen hun eigen onzekerheden, angsten en twijfels, doet er kennelijk niet toe. Dat zo’n opmerking ook bij hen hard kan aankomen ook niet. Want Rian – zelf ongetwijfeld de perfecte moeder – vindt er iets van.

‘Kijk dan niet’

In Amerika kunnen ze er ook wat van. Actrice Mila Kunis gaf dochter Wyatt borstvoeding in het openbaar en kreeg social media over zich heen. ‘Als je het niets vindt, kijk dan niet’, was haar antwoord in Vanity fair.

Model Chrissy Teigen, altijd goed voor wat spraakmakendheid op social media, wordt zo vaak gemommyshamed dat het niet bij te houden is. Twee voorbeelden: dat ze bij haar ivf-behandeling het geslacht van haar kind koos en dat ze kort na de bevalling van haar tweede kind in een restaurant was. ‘Ik ging uit eten. Mensen zijn boos. Goedemorgen’, reageerde Chrissy op Twitter.

Zangeres Jessica Simpson deelde een kiekje van dochter Maxwell in bikini in de tuin, waarna ze werd beschuldigd van het ‘seksualiseren’ van haar dochter en de oproep werd gedaan dat de Amerikaanse variant van Veilig Thuis in actie moest komen.

Soortgelijke geluiden raasden over het internet toen Victoria Beckham het waagde haar dochter een kus op haar mond te geven. Zangeres Beyoncé kan het ook niet snel goed doen, want ze schijnt het haar van dochter Ivy Blue niet goed te kammen, wat leidde tot een heuse ‘Kam haar haar’-petitie op de Amerikaanse website Change.org.

En alsof dat nog niet genoeg was, kreeg de zangeres de shamers over zich heen toen ze op Instagram een foto postte waarop te zien was dat ze een glas wijn dronk tijdens een etentje met man Jay-Z. Want hoezo zou Beyoncé drinken als ze tweeling Rumi en Sir borstvoeding gaf? Onverantwoord. Dat het niet bekend was of ze überhaupt borstvoeding gaf, deed niets af aan dit feit, maar riep een nieuwe stroom aan shaming-reacties op, want wat als ze nu eens géén borstvoeding gaf?!

Lees ook
Groeten uit de krabbenmand: ‘Waarom halen moeders elkaar zo omlaag?’ >

Moederschap

Op het gebied van momshaming vormen social media een ware katalysator. Het is snel, bereikbaar en anoniem. En ongefilterd. Met het noemen van die schuldgevoelens snijdt Romy Boomsma een belangrijk punt aan in het fenomeen, want vaak zie je dat nare reacties op social media hier sterk mee samenhangen.

“Het lijkt alsof vaders niet of in elk geval veel minder aan shaming doen”

Er is niets wat zo diep in je zit als het moederschap. Of eigenlijk: het ouderschap, maar het lijkt alsof vaders niet of in elk geval veel minder aan shaming doen. Zonder al te veel te generaliseren is er zeker een algemeen verschil aan te wijzen tussen vaders en moeders. Veel mannen die een andere ouder iets zien doen waarvoor ze zelf niet zouden kiezen, halen hun schouders op. Ze betrekken het niet op zichzelf en gaan door met hun leven. Natuurlijk zijn er ook genoeg moeders die dit doen, maar degenen die ervoor kiezen om live of via internet hun snerende mening te delen, zijn doorgaans toch echt moeders.

Afwijzing

Juist omdat het moederschap zo diep zit, komt kritiek daarop soms hard aan. En kritiek kun je breed zien. Wanneer een andere moeder een andere keuze maakt dan jijzelf, kun je denken: prima, doe lekker, veel plezier ermee. Maar dat is niet voor iedereen makkelijk.

Er zijn genoeg mensen die de keuze van een medemoeder opvatten als het afwijzen van hoe ze het zelf doen. Dat een ander borstvoeding geeft betekent in dat geval dat ze jouw keuze voor flesvoeding afkeurt. Of andersom. Dat een ander haar kind bij zich in bed laat slapen betekent dat ze jouw keuze om je baby op z’n eigen kamer te leggen niet onderschrijft. En dan kun je zomaar de neiging krijgen om jouw eigen keuze – waar je misschien toch al een tikje onzeker over was – te vuur en te zwaard te verdedigen door die van een ander af te branden.

Optimaal leven

Ander voorbeeld. Als jij de keuze maakt om te werken en je kind naar de opvang of oppas te brengen, is daar niets mis mee. Als je de keuze maakt om niet te werken en thuis te zijn bij je kinderen, is daar niets mis mee. En toch krijgen werkende moeders van niet-werkende moeder niet zelden te horen: “Ik zou het niet kunnen.”

Met andere woorden: dat jij het wél kan, dat jij zo’n koude, wrede moeder bent die haar kind naar de crèche brengt, zegt iets over jou als moeder. Ík daarentegen, thuis bij mijn kinderen, ben een en al warmte, liefde en responsiviteit. Maar als je per se wil reageren, waarom dan niet met: “Wat fijn dat je doet waar jij je goed bij voelt.” Je hóeft de keuze van een ander niet aan te grijpen om iets over jezelf te vertellen. Want is het ook mogelijk dat het misschien even niet om jou ging?

Andersom kan natuurlijk ook. “Ikzelf wil liever alles uit het leven halen”, roepen sommige werkende moeders op hun beurt. Waarmee automatisch de suggestie wordt gewekt dat wie thuis is bij de kinderen, niet alles uit het leven haalt. Terwijl: als het jouw keuze is om niet te werken en je voelt je daar helemaal prima bij, waarom zou een ander dan moeten suggereren dat je niet optimaal leeft? Mag iedereen dat misschien zelf bepalen in zijn of haar leven? En wat is trouwens ‘alles’? Je zou ook kunnen zeggen: “Hé, fijn voor jou dat je hier gelukkig mee bent.” We hoeven namelijk niet per se te weten hoe jíj hierin staat.

Van momshaming naar mombracing

Momshaming is een lastig uit te roeien verschijnsel, wat niet betekent dat we het daarom met z’n allen in stand moeten houden. Een verschuiving is wat we nodig hebben. Social media draaien om delen van foto’s en informatie uit je eigen leven, en de mogelijkheid voor een ander om daarop te reageren. Dat kan negatief uitpakken, maar net zo goed positief. Want het tegenovergestelde van momshaming – bij Kek Mama noemen we dat ‘mombracing’ – draait net zo goed om reacties op hoe een ander het doet. Om steun, om hulp, om saamhorigheid.

“Een groeiende groep die zegt: ik maak mijn keuzes, jij de jouwe en wat is het toch fijn dat dat allemaal gewoon kan”

Zoals momshaming bij celebrity’s in binnen- en buitenland het meest gebeurt, zo zie je in die hoek ook langzaamaan mombracing plaatsvinden. Door celebs die sterk in hun schoenen staan en toch die foto’s blijven delen waarop ze worden beoordeeld, en door een groeiende groep moeders die klaar is met het snoeiharde veroordelen. Een groeiende groep die zegt: ik maak mijn keuzes, jij de jouwe, Beyoncé die van haar, en wat is het toch fijn dat dat allemaal gewoon kan.

Bijval

Heel soms zie je deze groep zelfs al de overhand nemen, zeker bij onderwerpen die iedereen diep raken. Toen – daar is ze weer – Chrissy Teigen en John Legend vorig jaar hun derde kindje verloren als gevolg van zwangerschapscomplicaties, deelde Chrissy foto’s van John en haarzelf, in het ziekenhuis, vol van verdriet. En zoals bij alles wat Chrissy deelt, stonden zelfs hier de shamers klaar om hun mening te geven. Want zulke foto’s delen, dat deed je toch zeker niet?! Hoe durfde Chrissy haar volgers hiermee ‘lastig te vallen’, en trouwens: hoe zat het eigenlijk met die complicaties? Had Chrissy zich niet gewoon onverantwoord gedragen en was het mislopen van de zwangerschap niet haar eigen fout?

Kwetsende reacties die vanuit de anonimiteit van het toetsenbord werden afgevuurd. En die – en dit is het mooie – konden rekenen op een tsunami van woede bij andere volgers. Bijna niet eerder zag je zo’n stroom van mombracing op gang komen. Naast vele tienduizenden steunbetuigingen, reageerden veel volgers direct op de shamers met woede en ongeloof.

En toen Chrissy enige tijd later zelf reageerde met een blog waarin ze, naast het delen van haar hele verhaal, zich rechtstreeks tot haar haters richtte, kon ze op niets dan bijval rekenen. Omdat ze precies verwoordde wat feitelijk de enige juiste reacties is op deze shamers. ‘I cannot express how little I care that you hate the photos’, schreef Chrissy. ‘How little I care that it’s something you wouldn’t have done. I lived it, I chose to do it. (…) These photos are only for the people who need them. The thoughts of others do not matter to me.’ De blogpost werd vele honderdduizenden keren gelezen, geliked en gedeeld.

De knop om

Natuurlijk kan je zeggen dat dit onderwerp niet hetzelfde is als de keuze voor flesvoeding of een draagzak op de fiets. Het is namelijk geen keuze. Maar verandering moet ergens beginnen.

Ergens moet de knop omgaan, niet alleen in het groot, maar per persoon. Als iemand anders iets doet wat je zelf niet zou doen, denk er het jouwe van. Prima. Voel je desnoods beter dat je het zelf anders doet. Maar zeg het niet. Schrijf het niet. Het voegt zo weinig toe. Waag je, als het moment zich ervoor leent en de ander erom vraagt, hooguit aan wat liefdevol advies, maar alleen als het daadwerkelijk zo bedoeld is.

“Een beetje steun, een beetje warmte, en een beetje mombracing, dat is echt leuker voor iedereen”

Want onthoud, als je een keer ergens onzeker over bent, als je na lang (of kort, of helemaal niet) twijfelen kiest voor flesvoeding, als je een keer huilend bij de crèche bent weggereden, als je een hele nacht niet hebt geslapen omdat je kind in z’n eigen bedje ligt maar wel dertig keer wakker was, als je even niet weet hoe je de peuterpuberteit moet handelen en maar gewoon toegeeft, dan heb je niets aan Rian. Rian die het allemaal wél weet, en die het ongetwijfeld duizend keer beter had gedaan dan jij.

Fijn voor Rian, maar nog fijner is iemand die zegt: “Je doet het super, en ik weet precies wat je voelt.” Een beetje steun, een beetje warmte, en een beetje mombracing, dat is echt leuker voor iedereen.

87% van de moeders in Nederland heeft te maken met momshaming, blijkt uit onderzoek van Kek Mama. Dat vond de redactie zó schokkend, dat ze een campagne is gestart: Kek Mama lanceert mombracing, de tegenhanger van momshaming, en roept alle moeders op om elkaar voortaan te steunen in plaats van te bekritiseren.