Beeld: Canva
Tot 1956 werden vrouwen ontslagen als ze gingen trouwen. De tijden zijn sindsdien wel veranderd, zou je denken, maar zwangerschapsdiscriminatie komt helaas maar al te vaak voor. Marleen Staal merkte dat ze in de overdrive ging om zich te bewijzen toen ze zwanger was.
Marleen (34) woont met haar hubby en twee sloopappels van 1 en 4 in Amersfoort. Ze is creative lead, columnist en vrouw achter @vrouwvanstaal. Ze schrijft rauw en real over het moederschap zonder franjes en zonder filters. Nooit perfect, wel altijd positief.
“Ik ben zwanger, niet gehandicapt.” Dat zei ik tegen mezelf. En ook tegen mijn man, tegen de gynaecoloog en eigenlijk tegen iedereen die het wilde horen. Ik hoefde écht niet met een rollator naar mijn bureau te lopen, ik zou de laatste zijn die haar zwangerschap de ‘schuld’ zou geven dat iets niet zou lukken. Het was het motto waarmee ik die twee roze streepjes tegemoet liep. Met elke week dat mijn buik groeide, groeide mijn bewijsdrang nog harder. Ik zou weleens even laten zien dat ik net zo snel, slim en stressbestendig was als altijd. Ik zou niet stoppen met rennen. Oké, figuurlijk dan, want rennen naar de trein lukte op het laatst niet meer, maar mijn inbox was altijd als eerste leeg.
Het voelde alsof ik al bij voorbaat moest compenseren voor iets waar ik nog niet eens op afgerekend was. Een soort preventieve poging om te voorkomen dat ik zou worden benadeeld vanwege mijn zwangerschap of prille moederschap. Ik wilde geen risico zijn. Geen “ja, ze doet het nu nog goed, maar straks…” Dus werkte ik keihard door. Niet omdat iemand dat van me vroeg, maar omdat ik bang was dat ze het anders tóch zouden denken. Of nog erger: dat ik die fijne promotie mis zou lopen. Niet omdat ik niet goed genoeg was, maar omdat ik toevallig óók een kind droeg.
Wat begon als een gezonde dosis werkethiek veranderde langzaam in kramp. Ik wist dat het beeld van werkende moeders nog steeds scheef is. Alsof je met één positieve test ineens minder ambitie hebt. Ik hoorde verhalen van andere vrouwen. Die hun contract ineens zagen verdwijnen zodra ze in het tweede trimester zaten. Die niet meer werden meegenomen in belangrijke projecten. Die waren vergeten terwijl ze met verlof waren of die ineens een ander takenpakket kregen zodra ze terugkwamen.
Zwangerschapsdiscriminatie. Het klinkt als iets dat niet meer zou mogen bestaan, maar het is springlevend. Je ziet het alleen niet altijd, want het komt in vermomming. Soms in goedbedoelde opmerkingen (“denk je niet dat dit even te veel voor je is?”), soms in stille agenda’s. En het gebeurt overal. Op kantoor, in de klas, op de werkvloer, in creatieve sectoren, bij flexwerkers en bij vrouwen met een vast contract.
Ook Linda (echte naam bij de redactie bekend) merkte hoe snel je positie verandert zodra je zwangerschap ter sprake komt. Ze werkte bij een middelgroot communicatiebureau, nog geen jaar in dienst, en draaide daar een belangrijk klantaccount. Alles liep goed totdat ze vlak voor haar verlof te horen kreeg dat haar contract niet werd verlengd. De officiële reden? De grootste klant zou minder werk hebben. “Maar voor mij voelde het als een afrekening”, zegt Linda. “Er waren meer mensen met een tijdelijk contract. Waarom werd ik eruit gepikt?” Ze had aangegeven dat ze na haar verlof graag drie dagen wilde werken, maar dat stond nog niet zwart-op-wit. “Het leek alsof mijn zwangerschap vooral iets ongemakkelijks was waar het bedrijf geen zin in had.”
“Zwangerschapsdiscriminatie is niet altijd zwart-wit
De bedrijfscultuur hielp ook niet mee: conservatief, weinig flexibel, en iedereen hield elkaar in de gaten. “Thuiswerken was not done. En als je tien minuten eerder naar huis ging, kreeg je commentaar.” De klap kwam hard aan. Niet alleen omdat ze haar baan verloor terwijl ze zwanger was, maar ook omdat het haar vertrouwen onderuithaalde. “Ik zat thuis met een baby, onzeker en afgewezen. Ik dacht echt: wat moet ik nu?” Uiteindelijk besloot ze haar eigen pad te kiezen en voor zichzelf te beginnen. “Dat bleek de beste beslissing ooit. Ik verdien meer, heb vrijheid en doe werk waar ik echt blij van word.” Maar het knagende gevoel over hoe het gegaan is, blijft. “Zwangerschapsdiscriminatie is niet altijd zwart-wit. Het gebeurt vaak in de marge, met redenen die ‘logisch’ lijken maar die wel vrouwen met een kinderwens raken. En ik weet: ze zouden het nooit zo noemen. Maar het wás discriminatie. En ik was de dupe.”
Contract weg. Kansen weg. Respect weg. Ook Dian (naam bekend bij de redactie) zag het voor haar ogen gebeuren bij collega’s en maakte het zelf mee. Dian werkte bij een klein bedrijf zonder HR-afdeling, beleid of duidelijke richtlijnen. En dat merkte ze. Vooral toen ze zwanger werd. “Ik voelde meteen dat ze afstand van me namen”, vertelt ze. “Dat werd niet uitgesproken, maar was tussen de regels door wel duidelijk. Dingen als: ‘We komen er wel uit hoor, als je het niet meer leuk vindt nu je moeder bent.’ Alsof ze hoopten dat ik zelf de conclusie zou trekken en zou opstappen.” Nog pijnlijker was het moment waarop haar leidinggevende vertelde wat er vanuit de directie was gezegd: “We wachten het nog even af met haar, want je weet hoe dat gaat als er kinderen komen.” Dian: “Alsof ambitie en moederschap elkaar automatisch uitsluiten.”
Op dat moment was ze zelf manager en zat ze regelmatig bij sollicitatiegesprekken. Toen ze enthousiast was over een vrouwelijke kandidaat van begin dertig, kapte de CEO het gesprek resoluut af: “Nee, grote kans dat ze binnenkort aan kinderen begint.” Dian: “Alsof dat een legitieme reden is om iemand af te wijzen. Het was echt een ongeschreven regel: zwanger worden is niet handig. Een felicitatie voelde eerder als een slechtnieuwsgesprek.” Ze maakte zelfs mee dat er tijdens sollicitatiegesprekken expliciet werd gevraagd naar de kinderwens. “Je zag die vrouwen kijken van: pardon? En ik wilde door de grond zakken. Ik wíst hoe dat voelde.” Uiteindelijk besloot Dian te vertrekken. Niet alleen om deze reden, maar het was een signaal te veel. “Het was geen plek waar ik nog wilde zijn.”
Toch blijft ze ook realistisch. “Ik weet hoe het is om leiding te geven aan een team met jonge moeders. Het is soms gedoe. Kind ziek, opvang dicht en ja, het komt meestal op de moeders neer. Maar dat is nou juist waarom we ze niet bij voorbaat moeten uitsluiten. Want zo blijft het systeem zoals het is.” Toen ze zelf op zoek ging naar een nieuwe baan, viel haar iets op. “Bijna alles is fulltime. Onder de 32 uur is er nauwelijks aanbod. En parttime? Dat is nog steeds iets wat ‘vooral moeders’ doen. Daardoor krijgen we structureel minder kansen. Minder inkomen. Minder pensioen. Minder loopbaan. En dat is pas echt niet handig.”
Dat is geen uitzondering, vertelt Marjolein Aalbers van het College voor de Rechten van de Mens. Zij doen al jaren onderzoek naar zwangerschapsdiscriminatie in Nederland en de cijfers zijn ronduit zorgwekkend. “In ons laatste onderzoek uit 2020 gaf 43 procent van de vrouwen aan te maken te hebben gehad met zwangerschapsdiscriminatie”, vertelt ze. “Dat percentage was sinds eerdere onderzoeken niet gedaald. Hieruit blijkt dat zwangerschapsdiscriminatie niet afneemt. Het blijft een hardnekkig probleem.” Vooral vrouwen met een tijdelijk contract zijn kwetsbaar, legt Aalbers uit. Denk aan contracten die ineens niet worden verlengd zodra een zwangerschap bekend is, of kansen op promotie die plotseling van tafel verdwijnen. “In onze oordelen gaat het het vaakst over het niet verlengen van een tijdelijk contract. Ongeveer 50 procent van onze oordelen op grond van geslacht gaat over zwangerschapsdiscriminatie.”
Tekst gaat verder onder de Instagrampost
Maar het gaat niet alleen over wel of geen contract, het zit hem ook in sollicitaties: werkgevers die ineens afhaken zodra je iets laat vallen over je kinderwens. Of in opmerkingen als: “Hoe heb je de opvang eigenlijk geregeld?” Vragen die niet eens gesteld mogen worden. “Zwangere vrouwen zijn op alle vlakken van de arbeidsmarkt beschermd”, benadrukt Aalbers. “Ziekte door de zwangerschap of het zwangerschapsverlof mag geen enkele rol spelen. Niet bij het aannemen, niet bij het verlengen van een contract, niet bij promoties of bonussen.”
Toch gebeurt het aan de lopende band, mede doordat zowel werkgevers als vrouwen vaak niet goed weten wat hun rechten en plichten zijn. “Veel mensen denken dat een werkgever altijd een tijdelijk contract mag stopzetten zonder reden. Maar als een zwangerschap daarbij een rol speelt, is het wel degelijk verboden.” En dan zijn er nog de subtielere vormen van discriminatie. De vage redenen, de plotselinge twijfels aan iemands functioneren. “Zodra je zwangerschap ineens ‘toevallig’ samenvalt met een negatieve beoordeling, terwijl daar nooit eerder sprake van was, dan is dat reden genoeg om aan de bel te trekken.”
Wat kun je doen als je zo’n vermoeden hebt? Aalbers adviseert om eerst in gesprek te gaan met je werkgever, HR of bedrijfsarts. Maar als dat niets oplevert (of je voelt je daar niet veilig bij) kun je ook terecht bij een antidiscriminatievoorziening of direct bij het College. Zij kunnen je zaak onderzoeken en oordelen of er sprake is van discriminatie. Dat oordeel kun je vervolgens ook meenemen naar de rechter, die verplicht is het serieus te wegen. “We hopen dat vrouwen zich realiseren: het is niet normaal om benadeeld te worden vanwege je zwangerschap”, zegt Aalbers. “En ik hoop dat werkgevers zich realiseren: een zwangere werknemer is geen risico of last, maar een volwaardige professional. Als je haar laat vallen, heeft dat niet alleen juridische consequenties, maar ook financiële en mentale impact. Op haar, op haar gezin en uiteindelijk ook op de maatschappij.”
Zwanger zijn is geen reden om op de rem te moeten trappen en een baby op komst is geen reden voor ontslag. Het zou juist een extra reden moeten zijn om een vrouw in haar kracht te zetten. Want geloof me: als je ooit hebt meegemaakt wat een moeder op adrenaline, pure wilskracht en drie uur slaap per nacht allemaal gedaan krijgt, dan weet je: haar moet je erbij hebben. En die rollator van mij? Die staat nog steeds stof te vangen in het magazijn. Ik heb mijn bewijsdrang inmiddels omgezet in iets veel waardevollers: vertrouwen. In mezelf, in mijn kunnen, en in het feit dat je niet eerst moet breken om serieus genomen te worden. Ik ben zwanger geweest. Ik ben moeder. En ik ben een professional die je niet wilt missen. Juist dankzij die combinatie en niet ‘ondanks’.
Dit artikel verscheen eerder in Kek Mama 3 ‘Back to Work’.
Anouk is trotse echtgenote van Erwin en mama van vier meiden: Aurélie (11), Emeline (10), Vieve (8) en Lilou (5). In hun levendige huishouden is het soms één en al chaos, maar liefde, gelach en spontane dansfeestjes voeren steevast de boventoon. Anouk deelt vol enthousiasme haar avonturen in het ouderschap.
We doen het allemaal wel eens: een zak vol cadeautjes met Sinterklaas en iets extra’s met Kerst. Want: kinderen blij, wij blij. Maar té veel cadeautjes geven, kan op de lange termijn nadelen hebben.
Patricia van Liemt is radiopresentator, schrijver en moeder van Maria (15) en Phaedra (12). Ze schrijft rake, eerlijke, grappige en vooral herkenbare columns over haar leven.
Ze is de hoogstgenoteerde vrouwelijke self-made miljonair in de Quote Top 100, maar dat was nooit haar doel. Sharon Hilgers van My Jewellery begon gewoon met fröbelen aan de keukentafel en van het een kwam het ander.
Melissa Pieters (33) is getrouwd met Bilal (34), moeder van drie jonge kinderen (9, 6 en 2), influencer (@melisspieters op Instagram) en een bekeerde moslima. Hoe vliegt zij de decembermaand aan?
Een Huis Vol is terug, dat betekent de hele kerstvakantie weer genieten van de chaos van de families Lopez, Bal, Bakcha en Blom. Vinden we heerlijk, want dan valt ons eigen huishouden opeens wel mee.