Help, oma gelooft alles wat AI zegt: zo leer je grootouders om fake news te spotten

schermtijd Beeld: Canva Pro
Elsemieke Tijmstra
Elsemieke Tijmstra
Leestijd: 4 minuten

Ze sturen het in de familie-app met 48 emoji’s erbij: “Heb je dit al gezien?! Ze klonen nu stemmen om geld te stelen!” Of erger: ze klikken op een link van een zogenaamd nieuwsbericht waarin “dokters” beweren dat een specifieke soort water drinken kanker geneest.

Lees verder onder de advertentie

Welkom in 2025: het tijdperk waarin kunstmatige intelligentie (AI) niet alleen onze kinderen, maar ook onze (groot)ouders bij de neus neemt.

Waarom vooral ouderen erin trappen

Onze (schoon)ouders zijn vaak digitale laatbloeiers. Ze groeiden op met postzegels en telefoons met draaischijf, niet met deepfakes, voice-clones en AI-gegenereerde filmpjes die eruitzien als het NOS Journaal. Volgens onderzoek van de Universiteit van Michigan wil 92 procent van de 50-plussers graag weten of iets echt of AI-gemaakt is. En ruim 80 procent zegt: “Leer me alsjeblieft de risico’s.”

Lees verder onder de advertentie

AI maakt misleiding slimmer dan ooit. Er zijn:

  • Deepfake-video’s waarin politici dingen zeggen die ze nooit zeiden,
  • Chatbots die doen alsof ze vrienden of flirters zijn,
  • Telefoonoplichters die met een gekloonde stem van je kind geld vragen.

Gratis MOSZ leren tas

Abonneer voordelig en krijg een gratis MOSZ tas t.w.v. €119,95

Aangeboden door:

Logo Kekmama

De “mama, ik heb een ongeluk gehad!”-truc

In Florida verloor een vrouw 15.000 dollar toen ze een telefoontje kreeg van “haar dochter” die huilend zei dat ze een auto-ongeluk had gehad. De stem was écht, maar volledig nagemaakt met AI. Dat soort scams heet niet voor niets een grandparent scam. Ze spelen in op paniek: “ik heb nú hulp nodig.” De gouden regel: niet in paniek raken. Stop. Adem. Bel terug op een nummer dat je zelf kent. En overleg met iemand anders voordat je iets doet.

Lees verder onder de advertentie

Niet alle nep is kwaadaardig, maar wél gevaarlijk

Sommige AI-filmpjes verspreiden “foute feiten” zonder kwade bedoeling. Bijvoorbeeld een kinderfilmpje dat dieren verkeerd uitspreekt (ja, dat is echt gebeurd op YouTube Kids). Of “gezondheidstips” die compleet uit de lucht zijn gegrepen.

En ouderen die online medische info zoeken, lopen extra risico. Want dat AI-artikel dat klinkt als een huisarts? Dat kan net zo goed door een robot geschreven zijn met de overtuigingskracht van Dr. Google op steroïden.

Wat kun jij doen om opa en oma te helpen?

1. Maak praten normaal.
Veel ouderen schamen zich als ze in een nepverhaal trappen. Vertel dat het iedereen kan overkomen.

2. Spreek een familie-codewoord af.
Iets wat alleen jullie weten. Wordt er gebeld met paniekverhaal? Vraag om het codewoord.

3. Wees zuinig met online info.
Zet hun sociale media op privé. En liever geen spraakberichtjes posten, AI heeft maar een paar seconden stemgeluid nodig om te klonen.

4. Reageer niet meteen.
Laat ze even wachten voor ze op iets inspelen (“ik bel zo terug” is magisch).

5. Check altijd de bron.
Klinkt iets te mooi (of te eng) om waar te zijn? Dan is het dat meestal ook. Laat ze even googelen of factchecken op betrouwbare sites zoals Snopes of PolitiFact.

6. Digitale les = gouden les.
Steeds meer buurthuizen en seniorencentra bieden cursussen over nepnieuws en AI. Samen leren = samen veiliger.

En als het al misging?

Wees mild. Schaamte is groot, maar ze zijn slachtoffer, geen schuldige. En eerlijk is eerlijk: ja, ze zijn soms wat goedgelovig, maar ze hebben ook levenswijsheid en intuïtie waar geen algoritme tegenop kan. Dus: help ze een beetje met de techniek, en laat hen jou leren hoe je nuchter blijft in een wereld vol digitale chaos.

Lees verder onder de advertentie

AI heeft veel voordelen, maar het kan in de verkeerde handen ook vervelende situaties veroorzaken. Zoals tieners, die hun ouders willen pranken, waarvoor de politie meerdere malen heeft moeten uitrukken… Oeps. Je leest hier meer over de “zwerver-prank”.

Bron: Parents

Lees verder onder de advertentie

Meest bekeken

Facebook Twitter Whatsapp E-mail